کتابنامه
در هر نوشتهٔ دانشگاهی و پژوهشی، افزودن مراجع به نوشته یک بخش مهم از کار است. از آنجا که لاتک برای همین جور کارها ساخته شده است، خوشبختانه ویژگیهای زیادی دارد که کار با مراجع را آسان میکنند. در لاتک ویژگیهای توکاری برای مدیریت مراجع هست، ولی با ابزار کمکی دیگری به نام بیبتک (Bibtex) (که به همراه لاتک موجود است) میتوان همین کار را به شکل بسیار قدرتمندتر و انعطافپذیرتری انجام داد.
به کمک بیبتک میتوانید همهٔ مراجع خود را در یک پروندهٔ جداگانه به شکل یک پایگاه دادهٔ ساده نگه دارید. سپس به آسانی این پرونده را به نوشتهٔ لاتک خود پیوند میزنید، و به هر مرجعی که در آن پرونده باشد، در نوشتهٔ خود ارجاع میدهید. این کار معمولاً آسانتر از این است که مراجع خود را در پایان هر نوشتهٔ لاتک بنویسید. میتوانیم یک پروندهٔ مرکزی داشته باشیم که همهٔ مراجع را در آن نوشتهایم، و آن را برای همهٔ مقالههایی که مینویسیم به کار ببریم (یک بار بنویسید، چند بار بخوانید!) البته این امکان هم هست که مراجع خود را در پروندههای جداگانهای گروهبندی کنید؛ مثلاً یک پرونده برای مراجع مربوط به نظریهٔ نسبیت داشته باشید و یکی هم برای مراجع مربوط به فیزیک کوانتومی. و اگر بخواهید مقالهای دربارهٔ نظریهٔ وحدت بزرگ (GUT) بنویسید که میکوشد ناسازگاریهای این دو نظریه را با هم آشتی دهد، آنگاه میتوانید هر دو پرونده را به مقالهٔ خود پیوند بزنید، به علاوهٔ پروندهٔ دیگری مربوط به مراجع GUT. البته شما هر جور که بخواهید میتوانید مراجع خود را ذخیره کنید.
بیبتک
در درس پیش گفتیم که چگونه میتوان مراجع را در پایان نوشته قرار داد و سپس با فرمان \cite در بین متن به آنها ارجاع داد. در این درس میخواهم روش بهتری برای این کار را به شما بگویم، زیرا روش پیشین چندان انعطاف پذیر نیست. برای همین است که میخواهیم به بیبتک بپردازیم.
یک پایگاه دادهٔ بیبتک در پروندهای با پسوند .bib ذخیره میشود. این یک پروندهٔ متنی ساده است و بنابراین به آسانی خوانده و ویرایش میشود. ساختار این پرونده هم بسیار ساده است. نمونهای از یک مدخل بیبتک به شکل زیر است:
@article{greenwade93, author = "George D. Greenwade", title = "The {C}omprehensive {T}ex {A}rchive {N}etwork ({CTAN})", year = "1993", journal = "TUGBoat", volume = "14", number = "3", pages = "342--351" }
هر مدخل با عبارت @type آغاز میشود که نوع آن مدخل را مشخص میکند. بیبتک هر جور مرجعی را که فکرش را بکنید میشناسد، مثلاً کتاب (book)، مقاله (article)، مقالههای کنفرانس (inproceedings) و غیره. در مثال بالا من به یک مقاله در یک مجله ارجاع دادهام.
پس از آن، باید یک کروشه باز کنیم تا اطلاعات آن مرجع را بنویسیم. نخستین مورد بلافاصله پس از کروشه میآید که کلید ارجاع (citation key) یا شناسه نام دارد. این شناسه باید برای هر مرجعی یکتا باشد. با همین شناسه است که شما در نوشتهٔ خود به این مرجع ارجاع میدهید. این شناسه را میتوانید به دلخواه خود هر چیزی بگذارید، ولی یک استاندارد غیررسمی وجود دارد که میگوید شناسه را باید نام فامیل نویسنده بگذارید که سال انتشار هم به آن افزوده شده است. من هم در این درس همین روش را به کار میبرم.
سپس باید دادههای دیگر مربوط به مرجع را بنویسیم. نامهای سمت چپ کلیدواژههای بیبتک هستند. پس از هر کلیدواژه علامت مساوی (=) میآید و سپس مقدار آن کلیدواژه روبهرویش نوشته میشود. بیبتک انتظار دارد که آغاز و پایان هر مقدار را صریحاً مشخص کنید. من معمولاً این کار را با گیومه (") انجام میدهم، هرچند که شما میتوانید کروشه ({ }) را هم به کار ببرید. ولی به زودی خواهید دید که کروشه کاربردهای دیگری هم در اینجا دارد و بهتر است آنها را برای این کار به کار نبرید تا شما را سردرگم نکنند.